Laatst las ik eindelijk de enige roman van Emily Brontë, Wuthering Heights. In het Engels, want dat was toevallig de versie die mij in handen viel. In dit essay onderzoek ik waarom deze cult-klassieker nog steeds de moeite waard is.
Eerste indruk Wuthering Heights
Een luxe uitgave met prettig groot lettertype en harde kaft. Van Penguin, die wel meer klassiekers een tweede leven geeft. In deze versie was geen uitleg te vinden, geen literair voorwoord zoals ik wel bij andere uitgaven heb gezien. En dat was precies goed. Ik had geen idee van de inhoud.
Dat is raar, ik weet het. Wuthering Heights is een overbekende roman. Verfilmd ook, en muzikaal verbeeld door Kate Bush. Maar toen het uitkwam in 1847 onder een pseudoniem omdat vrouwen niet schreven was de ontvangst niet bepaald positief. ‘Shocking and immoral,’ vonden de critici. Pas later, na de dood van de schrijver, begon het boek aan een opmerkelijke opmars, tot het tegenwoordig als een van de grootste romans ooit wordt beschouwd. Een hoopvol verhaal voor elke miskende schrijver. Niet dat Emily er wat aan heeft, trouwens, maar toch leuk om te weten.
En om nog even terug te komen op mijn gebrek aan kennis over de roman: dat kwam natuurlijk door mijn kerkelijke achtergrond. Ik kende Kate van de televisie, maar er bestond nog geen internet om de lyrics op te zoeken. Dus waren het vooral klanken. En het boek zelf? Veel te gevaarlijk, dat wist ik wel. Niets voor een vrome jongen om te lezen. Ik hield me liever bij mijn rozenkrans.
Eindelijk de inhoud [spoilers!]
Dus nu sloeg ik het eindelijk open. Het avontuur mocht beginnen. Heathcliff en Catherine, ergens op een winderige heuvel in het Engelse platteland. Gedoemde liefde, omdat hij te trots en te hard is, zij onnozel omdat ze tegen hun relatie dacht te moeten kiezen om hem te beschermen, zoiets. Het aloude Engelse motief van standsverschil dat liefde onmogelijk maakt. Tot hier was de roman nog herkenbaar en invoelbaar.
I am Heathcliff – he’s always, always in my mind – not as a pleasure, any more than I am always a pleasure to myself – but, as my own being
Catherine Earnshaw
Liefde van twee kanten, onmogelijk gemaakt door de omstandigheden. De maatschappij. Haar beperkte opties, als vrouw. Dan wordt ze zwanger van een ander en sterft ze in het kraambed.
We zijn net halverwege en de roman wordt ineens taai, origineel en complex. Haar dood breekt al het goede in hem. In de rest van het boek bestraft Heathcliff haar kind en verder iedereen die je maar kunt bestraffen, de hele generatie na hen. Uit trots, uit woede, omdat hij het kan. Wuthering Heights is het verhaal van een man die werd opgetild door de liefde en toen neergesmeten door het lot. En hij kent geen vergeving meer, staat zich geen zwakte meer toe tot hij de absolute macht heeft over het huis dat hem ooit liefdevol opnam en de oorzaak van zijn ongeluk werd.
Een heerlijk rotboek
Van liefde tot haat: misschien nog nooit eerder in de literatuur was dit proces zo scherp (deels in dialect) onder woorden gebracht dan in deze roman. Ik begrijp de critici uit haar tijd ook wel. Het is een rotboek om te lezen. Goede mensen worden bewust kapotgemaakt door een van de meest antipathieke hoofdpersonen in de literatuur. Maar wat ze niet meteen begrepen, vermoed ik, was dat dit boek als een gothic novel gelezen moet worden, niet als een liefdesverhaal. Als een symbool voor de macht van de liefde, en een spiegel voor ons, die getrouwd zijn en beminnen, of kinderen hebben en van ze houden.
Kijk, lijkt Emily Brontë te zeggen: dit is pas liefde. Om gek van te worden. Niet lauw maar heet en toen koud. Zo kan het ook.
De extreme, gewelddadige kant van deze roman maakt het een romantisch werk. Maar dan wel van de latere, donkere romantiek in de lijn van Baudelaire, Huysmans, Wilde, Mann, of, wat dichter bij huis, Couperus, Reve en Siebelink. Gevaarlijk. Op het randje of erover. Uitdagend. Hier ga ik vast nog meer over schrijven.